Ik sprak in de afgelopen week verschillende mensen die zich van het kastje naar de muur gestuurd voelden en dan ook nog met een stevige klap tegen die muur opliepen. Mensen die vastlopen in een systeem dat er uitziet als een ‘bloemkoolwijk’. Zo’n wijk waar je gemakkelijk in verdwaald zeg maar.
De gesprekken gingen over ambtenaren of hulpverleners die zich achter regels verschuilen. Over mensen waarvan mijn gesprekspartners aangaven dat ze best voelen dat die mensen die hun vak uitoefenen dat liefst zo doen dat de mensen waarmee ze van doen hebben zich geholpen voelen. Te vaak is dat helaas niet het geval. Of het nu gaat om een vergunningaanvraag voor het één of ander of om een probleem binnen het sociaal domein. De goede intenties zijn er volop, maar de oplossing laat maar al te vaak op zich wachten.
Het zand in de raderen van het systeem bestaat doorgaans uit geld en uit het verdelen ervan. Organisaties willen immers altijd een gelijk (of liefst iets groter) deel van de koek en consolideren wat men in het totale domein voor een aandeel verzorgt. Ook wanneer het verstandiger is het roer volledig om te gooien.
Mijn oma van vaders zijde had het er altijd over dat je met elkaar het leven een beetje beter moest zien te maken. Meestal als ze gezellig met de buurtjes, kinderen en kleinkinderen in een kringetje zat en ter gelegenheid van haar verjaardag een advocaatje uitlepelde; ‘noaberschap’ zat diep in haar genen. Je moet het met elkaar doen!
Nu ga ik niet mompelen “tussen droom en daad staan wetten in de weg” want de hoofdpersoon uit het gedicht waaraan deze regel vaak wordt ontleend (Het Huwelijk van Elsschot) had snode plannen: “maar doodslaan deed hij niet”.
Al vaker heb ik iets gezegd of geschreven over de toenemende juridisering. Daar vallen ook ambtenaren onder die zich achter regeltjes verschuilen. Daar valt ook de angst voor aansprakelijkheid onder, die vaak zo verlammend werkt. Het werkt verlammend op de gedachte samen de wereld een beetje beter te maken.
Al onze juridische regels vormen het belangrijke fundament waarop je een mooi of lelijk gebouw kunt neerzetten. Maar je moet wel gaan bouwen, want aan het fundament alleen heb je helemaal niets.
Dat brengt mij dan weer terug bij dat verstandige lieve oude vrouwtje uit de Nijreesweg in Almelo. Waar noaberschap nog altijd de norm is. Ze verdient het dat ik een ode breng aan haar nuchterheid. Een eigenschap die de brug zou kunnen slaan tussen de uiteenlopende verwachtingen van mensen die bij de gemeente of daaraan gelieerde instanties aankloppen en de professionals die daar de deur met een groot gebaar opengooien of juist angstvallig op een kier houden.
