We duiden onze democratie soms liefdevol aan met ‘Het huis van Thorbecke’. De liberaal Johan Rudolph Thorbecke (1798-1872) is de grondlegger van onze parlementaire democratie. In 1948, een tamelijk turbulent jaar, was hij voorzitter van een commissie die in opdracht van koning Willem II de grondwet moest herzien. De aanleiding was dat de angst er bij de koning goed in zat. De grote politieke onrust in het buitenland baarde hem zorgen. Vooral in Frankrijk ging het hevig tekeer en bestormde een woedende volksmenigte de Bastille. Koning Lodewijk Filips vluchtte op 24 februari 1848 naar Engeland. Het luidde in Frankrijk het einde van de monarchie in. In maart van hetzelfde jaar sloeg de vlam ook in de pan in Berlijn en eiste de opstandige menigte daar democratische hervormingen.
Waarom vertel ik dit stukje geschiedenis? Om te onderstrepen dat de grondwetswijziging in 1848 bittere noodzaak was. Misschien destijds zelfs wel de laatste strohalm voor de monarchie in ons land. De macht verschoof van de koning naar de ministers die de regering vormen. Thorbecke stelde aanvankelijk voor om, naast de Tweede Kamer, de Eerste kamer rechtstreeks door kiesgerechtigden te laten kiezen. Daar stak de Tweede Kamer destijds een stokje voor en uiteindelijk werd besloten tot de zogenaamde getrapte verkiezing. Provinciale Staten-leden kiezen sindsdien de leden van de Eerste Kamer.
Het huis van Thorbecke staat er inmiddels dus sinds 1848. Zulke oude huizen vergen onderhoud. Aanzien, taak en functie van alle politieke ambtsdragers zijn tussen 1848 en nu op tal van punten veranderd. De statige mannen reizen niet meer per landauer naar Den Haag en ook het nieuws reist sneller dan ooit tevoren. Er is sowieso in de laatste honderdvijfenzeventig jaar enorm veel veranderd in de maatschappij.
Hoog tijd dus om de verveloze delen van ons politieke stelsel weer wat kleur te geven en wellicht delen van het huis eens te veranderen. Je wilt immers niet dat het huis van Thorbecke gelijkenis gaat vertonen met de Oranjerie die – als symbool van politieke onmacht en talmen – op het terrein van Woonbron staat.
De verkiezingen van 15 maart 2023 – precies over een maand dus – zijn de minst aansprekende verkiezingen die ons land kent. Waar gaan ze eigenlijk over? Het is een beetje een ratjetoe van politiek-bestuurlijke belangen in de bestuurlijke middenlaag van ons land. Het is een beetje het middenvak dat ooit deel uitmaakte van de korfbalsport. Dat is daar niet voor niets ooit opgeheven. Er kleeft, dankzij de grondwet uit 1848, één landelijk aspect aan de komende verkiezingen; de gekozen provinciale statenleden, de kiescommissies op Bonaire, Sint Eustatius en Saba en de kiescommissie die de Nederlandse kiezers in het buitenland vertgenwoordigt, zullen op 30 mei 2023 de samenstelling van de Eerste Kamer bepalen. Dat aspect staat vooral in de belangstelling. Al is het maar omdat landelijke politieke kopstukken daar voortdurend op hameren.
In de schaduw van deze samenstelling van de senaat kiest het electoraat haar vertegenwoordigers in de provincie en het waterschap. Van het waterschap hoop je na die keuze vier jaar lang niks te horen in de verwachting dat alles waarvoor zij verantwoordelijkheid dragen op rolletjes loopt. De provincie heeft aan invloed en gezag ingeboet. Veel van de provinciale taken zijn inmiddels ingebed in regio’s en gemeenschappelijke regelingen. Die laatste twee missen veelal een ordentelijke democratische controle.
Het lijkt hoog tijd om de invloed van inwoners op die bestuurslagen die hun eigen woonplaats direct omringen aanzienlijk te. vergroten. Misschien vraagt dat zelfs om een grondige wijziging van de structuur die in 1848 – inmiddels 175 jaar gelden dus – is uitgedacht. Het Huis van Thorbecke heeft in mijn ogen onderhoud nodig om niet tot bouwval te vervallen.
Via Cultura organiseert op 2 maart in een live-uitzending van 20.00 tot 22.00 uur een debat, geleid door Tim Landa, met kandidaten voor het Waterschap Hollandse Delta. Op 16 februari registreert Via Cultura van 19.30 tot 21.30 uur het door Ben Corino geleide debat tussen kandidaten voor de provinciale staten van Zuid Holland. Beide debatten vinden plaats in de Biesboschhal en daarbij is publiek van harte welkom.
